ΧΡΗΣΤΟΣ Ν. ΘΕΟΦΙΛΗΣ: Θεσμός εν αταξία και απαξία η Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών; Έχουν οσμιστεί οι καθηγητές της την ανάγκη του νέου και όχι του εφήμερου;
Τίποτα δεν άλλαξε, με πικρία αυτό σας το γράφω. Εποχή κενόδοξων τακτικών για την ΑΣΚΤ. Εκεί η «τέχνη» από την ίδρυση της σχολής, τον Γενάρη του 1837, να ενσωματώνεται στο «γιες μεν», με αποτέλεσμα να σύρεται σήμερα στην πολιτική της πλήρους υποταγής, σε μηχανισμούς κερδοφορίας και σε διαφημιστικά «προτσές» της καταναλωτικής ισοπέδωσης του σύγχρονου ανθρώπου.Η Α.Σ.Κ.Τ., δεν ‘‘μπορεί’’ μέσα από τις παθογένειές της και καταρρέει από τις εισαγωγικές εξετάσεις σε προτομές, γύψινα εκμαγεία, κουτάκια ,πανάκια... • ας βάλουν χορηγό και εκεί• ‘‘υφάσματα τάδε’’, και στα αντικείμενα των νεκρών φύσεων και σε κάθε ένα από τα τζάντζαλα μάντζαλα που καταδυναστεύουν την τέχνη, οδηγώντας τους υποψήφιους στην παραπαιδεία των προπαρασκευαστικών φροντιστηρίων. Καταρρέει και τώρα η Α.Σ.Κ.Τ. στις τακτικές πρακτικές που υποδεικνύει στους αποφοίτους της… Εύα Μελά: Χρόνια τώρα η Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών κάνει συνεργασίες με τον κόσμο των επιχειρήσεων στα πλαίσια της «αυτοχρηματοδότησης» και της «αυτοτέλειας». Βραβεία, εκθέσεις διαφημιστικού περιεχομένου, συνθέτουν μια πολύχρονη σχέση, που γίνεται πιο στενή, καθώς μειώνεται η χρηματοδότηση της Παιδείας από το Κράτος, στην κατεύθυνση της Ευρωπαϊκής ΄Ενωσης, που μαζί με τα άλλα κοινωνικά αγαθά η Παιδεία έχει μπει στη διαδικασία εμπορευματοποίησης (οι κυβερνήσεις ΝΔ και ΠΑΣΟΚ ομονοούν σε αυτά τα σημαντικά ζητήματα)... Δεν μένει αμέτοχο και ένα μέρος του εκπαιδευτικού προσωπικού της ΑΣΚΤ, που από δυσκολία στην διαχείριση των αναγκών της Σχολής ή από χαλαρή («δεν τρέχει και τίποτε») ιδεολογία, όχι μόνο ενδίδει αναζητώντας χορηγίες, αλλά γίνεται και «μάνατζερ», διαμεσολαβητής ή και συντονιστής αυτής της σχέσης. Οι ΑΣΚΤ έχουν διοικητική αυτοτέλεια. Αυτό δεν εμποδίζει κανένα να σκέφτεται την πορεία της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης, να απαιτεί μια παιδεία που να εξοπλίζει τους νέους καλλιτέχνες για τον κοινωνικό τους ρόλο. Γιατί είναι το φυτώριο –οι ΑΣΚΤ- της τέχνης του αύριο. Και αυτό μας αφορά όλους. ΧΡΗΣΤΟΣ Ν. ΘΕΟΦΙΛΗΣ: Είναι ανήμποροι να παρακολουθήσουν τα αιτήματα και τους προβληματισμούς του σήμερα; Είναι ανήμποροι να βάλουν στόχους; Στόχος τους, λένε, η ενίσχυση των αριστούχων αποφοίτων της σχολής, μα τρομάζω στο «έως πού» μπορεί να φθάσουν οι επιθυμίες τους• τρομάζω μπροστά σε αυτό το ‘‘θολό’’ που καταθέτουν ως καινοτόμο ιδέα. Μιλούν για έμπνευση - αναζήτηση – όραμα, αλλά κατευθύνουν τους σπουδαστές σε άλλου είδους θεάματα.... Η Α.Σ.Κ.Τ. αγνοεί «τα όρια της ευπρεπούς χορηγίας» και πως οι πολυεθνικές δεν πρέπει να παρεμβαίνουν στον «χαρακτήρα» των πολιτιστικών γεγονότων που υποστηρίζουν. Αυτά είναι τα αυτονόητα του sponsoring και τα απευθύνω στις ΠΡΥΤΑΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ και στα ΣΥΛΛΟΓΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ ΤΟΥ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ. Εύα Μελά: Πολλοί συγχέουν τη «χορηγία» με την ευεργεσία ή με τη χορηγία στην αρχαιότητα. Η χορηγία δεν είναι απλή πράξη ενίσχυσης των οικονομικών ενός ΑΕΙ, χωρίς επεμβάσεις στο πρόγραμμά του. Κανείς δε «χορηγεί» χωρίς ανταλλάγματα. Αυτά τουλάχιστον που του δίνει ο νόμος. Και τα ανταλλάγματα δεν είναι μόνον η διαφήμιση και η φορολογική έκπτωση (έως και το «ξέπλυμα χρήματος»).. Μάλιστα απαιτείται να «αποδοθεί» καλλιτεχνικά η φιλοσοφία των «χορηγών»… Καλλιεργούνται πρότυπα ζωής. Άλλο όμως η «χορηγία» και άλλο η υποχρεωτική χορηγία για την ενίσχυση της τέχνης στην αρχαιότητα. Ο «χορηγός» σήμερα δίνει κάποια χρήματα για να πάρει πίσω πολλαπλάσια. Μερικοί μιλάνε θετικά για «σχέση της τέχνης με την οικονομία» -σύμφωνα με τις ανάγκες της αγοράς. Όμως αυτή η σχέση είναι και βαθιά ιδεολογική. Προσδιορίζει έστω και μερικά- το χαρακτήρα της γνώσης και της καλλιτεχνικής δημιουργίας. Παρεμβαίνει δηλαδή στο κέντρο της σκέψης του δημιουργού, αλλοιώνοντάς του την ίδια του τη συνείδηση. Βάζει τον καλλιτέχνη στη διαδικασία της ιδεολογίας του «προϊόντος», όχι προβολής του με καθαρά χαρτιά και καθαρή συνείδηση όπως συμβαίνει όταν κάποιος ασχολείται με τις γραφικές τέχνες ή την διαφήμιση: τον βάζει στην διαδικασία προβολής του προϊόντος ως περιεχομένου στην τέχνη.
Αυτή πρέπει να είναι η σχέση της εικαστικής παιδείας με τις ανάγκες της κοινωνίας; ΄Η ακόμα και με της οικονομίας;
Είναι ζητούμενο μια τέχνη που θα ακουμπάει τις ανάγκες της κοινωνίας, που θα απαντάει δημιουργικά στις καθημερινές ανάγκες των ανθρώπων για ομορφιά, για επικοινωνία μέσω της τέχνης. Είναι ζητούμενο μια τέχνη που ξεφεύγοντας από τον τοίχο της γκαλερί, να διαμορφώνει αντικείμενα χρήσης, να συμβάλλει στην διαμόρφωση του περιβάλλοντος, στην αρχιτεκτονική, στα έπιπλα, στη μόδα κλπ. Που θα εκφράζει την καρδιά των εργαζομένων, των καθημερινών ανθρώπων, που θα αντλεί από τη ζωή περιεχόμενο και ουσία. Όμως ζούμε στην καπιταλιστική αγορά. Και σε αυτή την αγορά το ζητούμενο είναι οικονομικό (φοροδιαφυγή, ξέπλυμα χρήματος, διαφήμιση) αλλά και ιδεολογικό. Στόχος η καλλιέργεια καταναλωτικών προτύπων, η καλλιέργεια καταναλωτικών αναγκών που δεν είναι οι πραγματικές ανάγκες των ανθρώπων. Σε αυτούς τους στόχους υποτάσσεται, συνειδητά ή όχι, ο νέος καλλιτέχνης, ο δάσκαλός του που του πλασσάρει τη χορηγία και οι εκπαιδευτικοί θεσμοί. Οφείλει κανείς να έρθει πρόσωπο με πρόσωπο με την αλήθεια: Είναι αυτός ο ρόλος ενός ΑΕΙ; (Αφήνω συνειδητά απέξω από το ερώτημα τον νέο σπουδαστή, γιατί είναι δοσμένο ότι σε αυτή τη φάση της ζωής του κατά κανόνα θαυμάζει τους δασκάλους του ως πρότυπο. Χωρίς να απαλλάσσεται της ευθύνης, είναι ο αδύναμος κρίκος λόγω θέσης, μέσα σε μια στεγνή και άνυδρη κρατική πολιτιστική πολιτική που δε δίνει δυνατότητες ανάπτυξης της καλλιτεχνικής δημιουργίας, που στηρίζει τα μεγάλα ιδιωτικά συμφέροντα στο χώρο, με ενδιάμεσους κομισάριους, διοργανωτές και δημοσιογράφους – μάνατζερ, όπου για ένα νέο δημιουργό που πνίγεται στα προβλήματα και τις οικονομικές δυσκολίες, τα 30 αργύρια της χορηγίας φαντάζουν σημαντικά). Η τέχνη περιέχει δίπλα στην τεχνική και αισθητική, φιλοσοφία, ιδεολογία. Περιέχει το υποκείμενο. Ζωή. Στάση ζωής. Τι διδάσκει απ’ αυτά ο κάθε δάσκαλος στις ΑΣΚΤ και τι, όταν γίνεται μεσολαβητής, διοργανωτής, επιτροπή επιλογής ή βαθμολογητής εξ ονόματος μιας εταιρείας; ΄Η μήπως διδασκαλία τέχνης είναι μόνο το χρώμα το σχήμα και το υλικό; Ας απαντήσει ο καθένας μόνος του. Πως στέκεται ο δάσκαλος απέναντι στα μεγάλα ζητήματα των καιρών; απέναντι όχι μόνο στο πρόβλημα της ύπαρξης αλλά και της θέσης των εργαζομένων στην κοινωνία, στις μεγάλες αναμετρήσεις: στη σύγκρουση της εργασίας με το κεφάλαιο, στην εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, στην ανεργία, στη μετανάστευση, τις ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις… Πώς διδάσκεται ο νέος καλλιτέχνης να βλέπει τον κόσμο και τον εαυτό του μέσα σε αυτόν; Στην εμπορευματοποίηση της τέχνης. Στο φορμαλισμό. Πώς διδάσκεται τη διαδικασία της γνώσης… Σε τι όνειρα κατευθύνεται. Σε όνειρα με μεγαλείο ή σε αγοραία όνειρα; Και βέβαια αυτό που συζητάμε είναι μια μικρογραφία αυτού που γενικεύεται στην εκπαίδευση: «Αυτοτελή» οικονομικά ιδρύματα που πρέπει να πουλάνε αυτό που παράγουν: τη γνώση Και που οι σπόνσορες –όπως άλλωστε χρόνια τώρα το ΝΑΤΟ στο ΕΜΠ- θα καθορίζουν την κατεύθυνση της έρευνας και της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Σε αυτή την κατεύθυνση είναι οι αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την εκπαίδευση (κατευθύνσεις Μπολόνια, Μπέργκεν κλπ) με τους νόμους που ψηφίσθηκαν (περί αξιολόγησης, επαγγελματικών δικαιωμάτων, έρευνας, αναγνώρισης κολλεγίων, κλπ), απομακρύνοντας μέρα με τη μέρα τα ΑΕΙ από το ρόλο που θα έπρεπε να ασκούν και μετατρέποντας τους εκπαιδευτικούς σε «υπομάνατζερ». ΄Ετσι κάποιοι (όχι όλοι) γίνονται εργαλεία του συστήματος. Συνέπεια: η αλλοίωση της γνώσης ως περιεχόμενο. Όσο για τις ΑΣΚΤ, έχουμε συνηθίσει να παράγουν «αστέρες» κατά καιρούς παιδιά με ταλέντο που μετά την πρόσκαιρη λάμψη πέφτουν στην αδυσώπητη καθημερινότητα, ανασφάλιστοι, χωρίς πολύ χρόνο για δημιουργία, χωρίς ελπίδες να δουν το έργο τους στο δημόσιο χώρο, χωρίς ευκαιρίες άμιλλας, με προβλήματα επιβίωσης, ανεργίας, μαύρη εργασία. Δηλαδή, αστέρες διάττοντες. ΧΡΗΣΤΟΣ Ν. ΘΕΟΦΙΛΗΣ: Τελειώνοντας θέλω να υπενθυμίσω ότι το 1998, κατά τις κινητοποιήσεις της Ένωσης Γερμανών Ανέργων, οι διαδηλωτές στο Ντόρτμουντ ‘‘ντύθηκαν’’ με σκουπιδοσακούλες, παραπέμποντας στη ρήση μεγαλοστελέχους (τώρα η εταιρεία του είναι χορηγός της Α.Σ.Κ.Τ.) που χαρακτήρισε τους άνεργους «σκουπίδια της ευημερίας»... παραπέμπω και εγώ με τη σειρά μου την Α.Σ.Κ.Τ. εκεί.. κάποτε θα ακούσουν από τα αφεντικά την ίδια ρήση....... Εύα Μελά: Στον καθένα πέφτει η ευθύνη για το πώς παλεύει και ο ίδιος. Για ποια κοινωνία. Ποια προοπτική. Αν διεκδικεί αποκλειστικά δημόσια και δωρεάν Ανώτατη Παιδεία, που θα αντιμετωπίζει την επιστήμη και την τέχνη ως «όλον» και όχι με καταρτίσεις και αποσπασματικές γνώσεις. Αν μάχεται ή αποδέχεται την κατάσταση. Αν παλεύει για την ανάπτυξη της τέχνης απρόσκοπτα ως κοινωνικό αγαθό και όχι ως εμπόρευμα. Παρακολουθεί την ιστορία ή θα είναι σε εκείνους που δημιουργούν την ιστορία; Με τη δική του στάση και δράση, μιας και «σε αυτούς τους δύσκολους καιρούς των αποφάσεων και η τέχνη πρέπει να αποφασίζει» (Μπ. Μπρεχτ). |
//////////////////////////////////////////
Εύα Μελά
Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1956.
Σπουδές:1974-1980 Πτυχίο Χαρακτικής, Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών Αθήνας, με δάσκαλο τον Λευτέρη Κανακάκι στο Προκαταρκτικό και τον Κώστα Γραμματόπουλο στη Χαρακτική. 1979-1981: Πιστοποιητικό Σπουδών του Φροντιστηρίου Τυπογραφίας και Τέχνης του Βιβλίου, Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών Αθήνας, με δάσκαλο τον Γιάννη Παπαδάκη. 1981-1982: Σχέδιο και ζωγραφική, Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών του Παρισιού, με αφορμή μια υποτροφία του Ε.Ο.Μ.Μ.Ε.Χ. για θέματα βιβλιοδεσίας.1985-1988: Υπότροφος εσωτερικού του Ι.Κ.Υ. στην Χαρακτική. Για μεγάλο χρονικό διάστημα διδάχθηκε Χαρακτική κοντά στον χαράκτη Γιώργη Βαρλάμο.
Ατομικές Εκθέσεις
1985: Ζωγραφική – Σχέδια, Αίθουσα Τέχνης Αντήνωρ, Αθήνα
1985: Ζωγραφική, Αίθουσα Τέχνης Εποχές, Αθήνα
1986: Ζωγραφική – Χαρακτική – Σχέδια, Γκαλερί Χρυσόθεμις, Χαλάνδρι
1991: Ζωγραφική – Χαρακτική, Αίθουσα Τέχνης Μαρία Παπαδοπούλου, Αθήνα
1992: Ζωγραφική – Χαρακτική, Europa-Akademie Weissenfels-Galerie Oben, Γερμανία
1992: Ζωγραφική, Bar Brooze, Αθήνα
1995: Τέχνη Βιβλίου, Ζωγραφιές – Χαρακτική – Εξώφυλλα – Επιμέλεια, Ένωση Πτυχιούχων ΑΣΚΤ, Αθήνα
1995: Ζωγραφική, Αίθουσα Τέχνης Μαρία Παπαδοπούλου, Αθήνα
1996: Ζωγραφική, Αίθουσα Τέχνης Τερρακότα, Θεσσαλονίκη
1997: Ζωγραφική – Χαρακτική, Χώρος Σύγχρονης Τέχνης Αμυμώνη, Ιωάννινα
1998: Ζωγραφική – Χαρακτική, Αίθουσα Τέχνης Ναυπλίου
1998: Ζωγραφική, Γκαλερί Χρυσόθεμις, Χαλάνδρι
1999: Ζωγραφική – Χαρακτική, Αίθουσα Τέχνης Λαβύρινθος, Κατερίνη
2001: Ζωγραφική, Αίθουσα Τέχνης Ζακύνθου Μαρία Πλατανιά
2012 Έκφραση, Γιάννα Γραμματοπούλου
Ομαδικές Εκθέσεις (επιλογή)
1984: InterGrafik ’84, Βερολίνο, Γερμανική Λ.Δ.
1985: Τριεννάλε Ρεαλιστικής Τέχνης, Σόφια (οργάνωση ΕΕΤΕ)
1986: Αθήνα-Εικαστικά ’86, Πνευματικό Κέντρο Δήμου Αθηναίων
1987: Σύγχρονη Ελληνική Ζωγραφική, Σόφια (ΕΕΤΕ)
1987: Διεθνές Καλοκαιρινό Pleinair, Kulturacademie Horst Salomon, Ρούντολσταντ, Γκέρα, Λ.Δ. της Γερμανίας
1988: Πρώτη Μεσογειακή Μπιεννάλε Χαρακτικής Μιράμπελλο, Κρήτη
1988: Σύγχρονη Ελληνική Χαρακτική, Βαρσοβία, Κίλσεν, Πολωνία (οργάνωση ΕΕΤΕ)
1988: Μεταπολεμική Ελληνική Χαρακτική, Εθνική Πινακοθήκη, Αθήνα (οργάνωση ΕΕΤΕ)
1988: Το πνεύμα της Βαστίλλης 1988, Portes Ouvertes a l’ Europe,Παρίσι
1989: Ελληνικές Μέρες στο Ανατολικό Βερολίνο (οργάνωση: Πανελλήνια Πολιτιστική Κίνηση)
1989:Συμπαράσταση στην Αρμενία, Εθνική Πινακοθήκη, Αθήνα, Πινακοθήκη Πιερίδη, Γλυφάδα (οργάνωση ΕΕΤΕ)
1989: 5η Διεθνής Μπιεννάλε Χαρακτικής Βάρνα ’89 (οργάνωση ΕΕΤΕ)
1989: Διεθνής Έκθεση Καλλιτεχνικού Βιβλίου Λειψία 1989 (οργάνωση ΕΕΤΕ)
1989: Σύγχρονη Ελληνική Χαρακτική, Βελιγράδι (οργάνωση ΕΕΤΕ)
1989: 18η Διεθνής Μπιεννάλε Χαρακτικής, Modern Gallery, Λουμπλιάνα
1990: Intergrafik ’90, 9η Διεθνής Τριεννάλε Χαρακτικής, Βερολίνο
1990: Σύγχρονες Ζωγραφικές Απόψεις, Ε. Μελά, Β. Καζάκος, Δ. Μάζης, Αίθουσα Τέχνης Έκφραση Ζ, Θεσσαλονίκη
1992: Σύγχρονη Ελληνική Χαρακτική 1992, Palais Hirsch, Σβέτσινγκεν, Γερμανία (οργ. ΕΕΤΕ)
1992: Σύγχρονη Ελληνική Χαρακτική 1992, Galeria Mesta Bratislavy, Μπρατισλάβα (οργ. ΕΕΤΕ)
1993: Τοπίο, Γαλλικό Ινστιτούτο, Φιλοθέη
1993: Διεθνής Έκθεση Εικονογράφησης, Γιορτή Βιβλίου για παιδιά, Μπολώνια (οργάνωση: Καλλιτεχνική Εταιρεία Αίσωπος)
1993: Ζωγραφική, Γλυπτική, Χαρακτική, Ζάππειο Μέγαρο, Αθήνα (οργάνωση: Διασωματειακή Επιτροπή για την τηλεόραση και το ραδιόφωνο - ΕΕΤΕ)
1993: Εικονογράφοι από την Ελλάδα, Tibi ’93, Διεθνής Μπιεννάλε Εικονογράφησης, Τεχεράνη (οργάνωση: Καλλιτεχνική Εταιρεία Αίσωπος)
1994: 3η Μπιεννάλε Χαρακτικής Βελιγράδι ’94, Cvijeta Zuzuric Art Pavilion, Ο.Δ. Γιουγκοσλαβίας
1994: Εικόνες βιβλίων για παιδιά, Βάσω Ψαράκη, Σοφία Φόρτωμα, Βασίλης Διονυσόπουλος, Φωτεινή Στεφανίδη, Εύα Μελά, Αίθουσα Τέχνης Ναυπλίου
1995: Ελληνικό Παιδικό Βιβλίο, Γιορτή Παιδικού Βιβλίου, Μπολώνια (οργάνωση: Καλλιτεχνική Εταιρεία Αίσωπος)
1995: Έλληνες Χαράκτες, Τέταρτη Γενιά: 1941-1967, Τέχνη Μακεδονική Καλλιτεχνική Εταιρεία, Θεσσαλονίκη
1995: Έκθεση Ευρωπαϊκών Αφισών για τη Βοσνία, Δημοτική Βιβλιοθήκη της Angeres, Γαλλία
1995: 4η Μπιεννάλε Χαρακτικής Βελιγράδι ’95, Cvijeta Zuzoric Art Pavilion, Ο.Δ. Γιουγκοσλαβίας
Διακρίσεις
1984: Ένα από τα δύο βραβεία του Πανελλήνιου Καλλιτεχνικού Διαγωνισμού που προκήρυξαν τα Ελληνικά Ταχυδρομεία για το σχεδιασμό γραμματοσήμου με θέμα «150 χρόνια της Αθήνας ως πρωτεύουσας του Κράτους»
1989: Βραβείο στον Πανελλήνιο Διαγωνισμό Σχεδιασμού Καλλιτεχνικού Βιβλίου με θέμα «Ύμνος εις την Ελευθερίαν» του Δ. Σολωμού, που προκήρυξε η Στέγη Καλών Τεχνών και γραμμάτων του Υπουργείου Πολιτισμού.
2000: Κρατικό βραβείο Εικονογράφησης Παιδικού Βιβλίου για το βιβλίο της Γεωργίας Ανεζίνη – Λεράκη «Η περιπέτεια μιας Καρδερίνας», εκδ. Σύγχρονη Εποχή. Απονεμήθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού
2000: Βραβείο Εικονογράφησης 2000 για το βιβλίο της Γεωργίας Ανεζίνη-Λεράκη «Η περιπέτεια μιας Καρδερίνας», εκδ. Σύγχρονη Εποχή. Απονεμήθηκε από τον Κύκλο του ελληνικού Παιδικού Βιβλίου
- Έχει λάβει μέρος στις περιοδεύουσες εκθέσεις του ΕΕΤΕ,
- με την Εταιρεία Α.Τάσσος, σε εκθέσεις για την Ειρήνη,
- Εκθέσεις του Φεστιβάλ ΚΝΕ-ΟΔΗΓΗΤΗ,
- Εκθέσεις Ελλήνων Εικονογράφων βιβλίων για παιδιά, με την Καλλιτεχνική Εταιρεία Αίσωπος.
